Het hart is een belangrijk orgaan voor duursporters. Het pompt immers tijdens de inspanning grote hoeveelheden bloed en zuurstof naar de actieve spieren. Daarom is het van belang om een groot en gezond hart te hebben.

Door het vele trainen van duursporters vinden er unieke aanpassingen plaats in de hartspier. Het hart van duursporters laat een vergroting (excentrische hypertrofie) zien van de hartspier, voornamelijk in de linker kamer van het hart. In vergelijking met bijvoorbeeld hardlopers is er wel een duidelijk verschil in de anatomie van het hart bij wielrenners. Hardlopers hebben een vergroot hartvolume, wielrenners hebben naast dit grotere volume ook een verdikking van de hartspier. Dit komt waarschijnlijk vanwege de isometrische kracht die door wielrenners tijdens het aanzetten met de armen wordt geleverd en de daarbij behorende toename in bloeddruk.

Extreme inspanningen
Uit de medische tests van alle renners voorafgaand aan de Tour de France blijkt dat alle renners een gezond sporthart hebben. In het verleden was men nog wel eens verontrust over de mogelijke schade aan duursporten op de hartspier. Extreme duursport zou de de hartspier mogelijk kunnen beschadigen. Uit onderzoek bij beroepsrenners tijdens de Giro d’ Italië blijkt dat bij hen geen hartspierschade optreedt, zelfs niet na drie weken koersen. Echter, bij minder goed getrainde wielrenners die extreme inspanningen leveren, zijn er wel aanwijzingen dat hartspierschade kan optreden. Het is voor deze categorie sporters van belang dat een goede trainingvoorbereiding plaatsvindt voorafgaande aan een wedstrijd. Daarnaast is het voor deze sporters aanbevelingswaardig om regelmatig (eenmaal per jaar) een sportmedisch onderzoek te ondergaan.

Ziekte en hartfunctie
Niet alleen inspanning kan mogelijk schade toebrengen aan de hartspier, ook ziekte kan een negatief effect hebben op de hartfunctie. Een bekend voorbeeld is het griepvirus. Dit virus kan een ontstekingsreactie geven in de hartspier of het hartspierzakje. Sporters moeten nooit gaan sporten met koorts of griep. Het advies is dan ook na een griep helemaal uit de zieken. Een goede vuistregel is dat een atleet na de griep minstens twee dagen helemaal koortsvrij moet zijn voordat er met de training wordt gestart. In de daarop volgende dagen mag alleen heel rustig worden getraind, en zeker niet te intensief. En voor het herstel na een griep is het goed om voor elke ziektedag, twee dagen hersteltraining met een lagere intensiteit en omvang te nemen. Een atleet die vijf dagen met griep in bed heeft gelegen, doet er dus verstandig aan om minimaal tien dagen rustig aan te doen. Een atleet die vijf dagen met griep in bed heeft gelegen, doet er dus verstandig aan om minimaal tien dagen rustig te trainen.

Medisch onderzoek
Per jaar overlijden er ongeveer 150 tot 200 mensen in Nederland aan een plotse hartdood tijdens of na het sporten. In vergelijking met niet-sportende leeftijdsgenoten hebben sportende jongeren en jongvolwassenen een 2,7 maal grotere kans op een plotse hartdood.
De kans voor mannen is aanzienlijker hoger dan voor vrouwen: 2,6 per 100.000 sporters per jaar versus 1,0 per 100.000 sporters per jaar. Deze cijfers laten ook zien dat de kans op plotse hartdood onder sporters eigenlijk erg klein is. Maar de impact (en media aandacht) van een jonge sporter die onverwacht wegvalt is enorm.

In Italië is een preventief medisch onderzoek naar de hartfunctie al meer dan 25 jaar bij wet verplicht voor wedstrijdsporters van af twaalf jaar. Uit wetenschappelijke evaluatie van deze screening blijkt dat een groot aantal van de aangeboren hardziektes kunnen worden opgespoord door dit gestandaardiseerde medisch onderzoek. Dit medisch onderzoek bestaat uit een vragenlijst, een eenvoudig lichamelijk onderzoek door een arts en een elektrocardiogram (hartfilm). Goedkeuring geeft echter geen honderd procent garantie op het voorkomen van een plotse hartdood.

Conclusie
Het hart heeft heel wat te verduren tijdens zware inspanningen en reageert hierop door zich aan te passen. Soms kan het hart door ziekte of door een aangeboren hartafwijking niet optimaal functioneren waardoor een ongezonde situatie kan ontstaan. Daarom is het van belang om goed naar het eigen lichaam te luisteren en voor die sporten waarbij het hart behoorlijk wordt belast regelmatig – eenmaal per jaar – een goede sportkeuring te ondergaan.

Hartlopers hebben een vergroot sportvolume, wielrenners hebben naast dit grotere volume ook een verdikking van de hartspier.